Rezus faktor ili RH faktor je vrsta proteina koji se nalazi na površini krvnih ćelija. Ovaj protein ima 85% opšte svjetske populacije, a ostatak od 15% nema ovaj protein na površini krvnih ćelija, i za njih kažemo da su Rh negativni. Ljudi mogu imati različite krvne grupe (A, B, AB i 0) kao i različite Rh faktore.
Ako imate Rh faktor negativan, pored oznake krvne grupe bude označeno kao minus. Minus predstavlja nepostojanje jedne vrste proteina na eritrocitima. Prilikom prvog pregleda u trudnoći, rade se ultrazvuk za dokazivanje trudnoće i krvne pretrage. Krvnim pretragama se određuje krvna grupa trudnice i Rh faktor.
Koji problemi se mogu pojaviti sa negativnim Rh faktorom majke?
Krvotok fetusa i krvotok majke je odvojen. Posteljica ima ulogu odvajanja krvotoka kao i izmjenu tvari potrebnih za rast djeteta. Također, filtrira sve ono što ne bi smjelo ući u djetetov krvotok. U trudnoći ili tokom porođaja, krv fetusa se može miješati sa krvi majke što može da dovede do niza problema. Ako je dijete Rh pozitivno a majka Rh negativna, majčin imuni sistem će djetetove krvne ćelije prepoznati kao strano tijelo, te će majčin imuni sistem reagovati na strane ćelije i razviti antitijela. Ovaj proces se zove senzibilizacija.
Imuna reakcija na strane krvne ćelije u prvoj trudnoći je u principu slabija i ne uzrokuje probleme. Reakcija imunog sistema u svakoj sljedećoj trudnoći je jača. Imuna reakcija može da bude opasna za nerođeno dijete.
Imuni sistem majke proizvodi antitijela koja mogu da prelaze sa placente i da napadnu i unište fetalnu krv tj. djetetovu krv. Kod djece se iskazuje anemija, koja može da dovesti do komplikacija. Ovaj poremećaj se zove Rh senzibilizacija ili Rh izoimunizacija. On može da dovede do hemolitičke bolesti kod djeteta. Ako antitijela dospiju u krvotok djeteta, počnu da uništavaju djetetove eritrocite. Na ovakav način će izazvati anemiju i druge poteškoće u razvoju djeteta.
Testovi u 6. i 8. mjesecu trudnoće
Indirektnim antiglobulinskim testom se prati prisutnost antitijela u majčinoj krvi. Prati se u 6. i 8. mjesecu trudnoće. Ako se primijete antitijela, potrebno je napraviti amniocentezu i kordocentezu. Amniocenteza je invazivni zahvat kojim se punkcijom kroz trbušnu šupljinu uzima uzorak plodne vode za analizu. Najčešće se izvodi kako bi se dijagnosticirali eventualni hromozomski poremećaji (tzv. hromozomopatije), a zbog sigurnosti za fetus odvija se pod kontrolom ultrazvuka. Kordocenteza je dijagnostički prenatalni test, koji pripada grupi invazivnih testova, a kojim se iz pupčanika uzima uzorak krvi radi analize. Stanje ako se pogorša, ili se ustanove znakovi anemije, majka mora početi da koristi imunosupresijsku terapiju, ili da uradi transfuziju krvi.
28. sedmica trudnoće – sprječavanje izoimunizacije
Doktor Vincent Freda je 1960. godine našao rješenje za ovaj problem. Razvio je anti-Rh immunoglobulin ili Rhogam – Anti-D imunoglobulina. Rhogam eliminiše imunološku hemolitičku bolest novorođenčeta, na način da sprječava izoimunizaciju. U 28 sedmici trudnoće se daje intramuskularna injekcija Rh negativnim trudnicama. Injekcija se može davati i trudnicama za vrijeme događaja koji su povezani sa miješanjem krvi fetusa i krvi majke. Događaji mogu da budu: krvarenje u trudnoći, krvarenje tokom porođaja, nakon amniocenteze i kordocenteze, CVS, pobačaj, vanmaterična trudnoća.
Rhogam djeluje tako da ćelije djeteta koje imuni sistem vidi kao strane, krije od majčinog imunog sistema. Pokaže li se nakon porođaja da je krv majke Rh negativna, a bebe pozitivna, u roku od 72 sata od porođaja je majci potrebno dati ovu injekciju koja će spriječiti stvaranje antitijela u majčinom krvotoku.
Miješanje krvi za vrijeme porođaja
Za vrijeme porođaja dolazi do miješanja majčine i djetetove krvi. Za bebu u tom trenutku nema opasnosti, ali organizam majke može stvoriti veću količinu antitijela. Ta antitijela mogu biti opasna za narednu trudnoću.